اسکریپت از آن واژه‌هاییست که این روزها کاربردهای متفاوت یافته و در ادبیات افراد مختلف در معانی مختلف به کار می‌رود. در این نوشته نگاهی به مفاهیم ذهنی متفاوتی که افراد مختلف در مشاغل مختلف از این کلمه دارند می اندازیم.
اسکریپت در بین طراحان وب کلاسیک
در ادبیات بسیاری از طراحان وب کلاسیک که عمده‌ی فعالیتهایشان کار بر روی سیستم‌های مدیریت محتوای آماده همچون وردپرس و جوملا بود، به برنامه‌های از پیش نوشته‌ای ( عمدتا به زبان php یا perl ) اطلاق میشد که یک سیستم قابل اجرا روی هاستهای اشتراکی هستند. مثلا وردپرس، جوملا، شرترانیکس یا هر بسته‌ی واحدی که یک نام و یک عمل قابل انجام داشت و تشریفات خاصی برای اجرا روی سرورها نیاز نداشت و با یک هاست اشتراکی یا یک سرور داخلی مانند wamp یا lamp قابل اجرا و تست بود. این مفهوم هنوز هم در بین توسعه دهنده‌گان سیستم‌های مدیریت محتوای آماده کاربرد فراوان دارد و منظورشان هر بسته ی نرم افزاری واحد قابل نصب و اجرا طبق تعریف بیان شده است.
اسکریپت در یونیکس و لینوکس
مفهوم کلمه‌ی اسکریپت در بین برنامه‌نویسان و مدیران سیستم حرفه ای عمدتا به تک فایل‌هایی به زبان‌های برنامه‌نویسی بی نیاز به کامپایل و ساده که هدف آنها رفع و رجوع سریع مشکلات و حل سریع مشکلات طراحی شده‌اند، همانند بش اسکریپت اطلاق میشود که برای مقاصد خاصی نوشته شده اند و بسیاری ازین توسعه دهندگان امور روزمره ی سیستمی خود را با نوشتن اسکریپتهایی که امور محوله ی آنها را انجام دهد، لنجام میدهند. شروع استفاده از این کلمه در این مفهوم از زمان تولد یونیکس و استفاده از فایلی حاوی مجموعه دستورات برای اجرا شدن، بجای نوشتن و اجرای دستورات تکراری آغاز شد و این فایل ها را اسکریپت نامیدند.
در این مفهوم معمولا از دو دسته زبان‌ها برای اسکریپت نویسی استفاده میشود : زبان‌هایی که هدف آنها کار در محیط خط فرمان است و زبان‌هایی که از منظر سادگی علاوه بر کاربردهای خود در نوشتن اسکریپتها هم بسیار پرکاربرد شده اند.
مهمترین زبان‌های طراحی شده با هدف اجرا در محیط خط فرمان :
- BASH : بش معروفترین شل مورد استفاده در سیستم‌های یونیکسی است که به همراه زبان ساده‌ی خود یعنی BASH SCRIPT کاربردهای فراوانی بین برنامه نویسان و مدیران سیستم سافته است.
- CSH : همانند بش، CSH هم در بسیاری از سیستم ها همچون کاربران سیستم‌های عامل خانواده‌ی BSD ها پرکاربرد است.
- ZSH : زد شل به دلیل امکانات اضافی رو پوسته ی خود و تمایزها و کاربردپذیری زیادش مدتیست دربین استفاده کننده گان حرفه ای از خط فرمان بسیار پرکاربرد شده است.
- پرل : پرل زبانیست که از روزگار دور بصورت پیش‌فرض در بسیاری از سیستم‌های عامل یونیکسی نصب است و تقریبا در هر لینوکسی میتوان پرل رایافت. این زبان به دلیل قدرت بالایش در پردازش متون و عبارات منظم، از قدیم‌الایام به عنوان زبان اسکریپتهای پیچیده و بزرگتر مورد استفاده قرار میگرفت.
- پایتون : پایتون هم این روزها مانند پرل در هر لینوکسی بصورت پیش فرض یافت میشود و در حال همه گیر شدن است. بخشی از این همه گیری به دلیل سادگی بیشتر پایتون نسبت به پرل است.
- روبی: روبی، زبان دیگریست که به دلیل قدرت بالای زبان و دست باز برنامه‌نویسان درآن و ابزارهای زیاد آن به عنوان یک زبان قالب برای بسیاری از اسکریپتهای روزانه‌ی بسیاری از برنامه‌نویسان بدل شده است. راهنمایی هم در این زمینه در بلاگ نوشته ایم.
- جاوااسکریپت: با معرفی node.js، تب استفاده از جاوااسکریپت در محیط‌های خط فرمان بالا گرفت و ابزارهای زیادی برای ساخت اسکریپتهای خط فرمان در این زبان ایجاد شد و جاوااسکریپت در کوتاه مدتی به زبانی پرکاربرد برای اسکریپتهای خط فرمان بدل شد.
- پی اچ پی : پی اچ پی زبانی همیشه در صحنه است و طرفدارانش حتی در اسکریپتهای خط فرمان خود نیز از این زبان بسیار استفاده میکنند.
بچه اسکریپتی
بچه اسکریپتی واژه‌ای تحقیر کننده در ادبیات جامعه‌ی برنامه‌نویسان، مدیران سیستم و متخصصان امنیت است و عمدتا به افرادی اطلاق میشود که با یافتن اسکریپتهای آماده برای امور خاص ( عمدتا در زمینه ی نفوذ و هک)، خود را همچون افراد حرفه ای سطح بالا میپندارند در حالیکه از بسیاری از مفاهیم مورد استفاده در اسکریپتها اطلاعی ندارند و صرفا آنها را اجرا میکنند.
اسکریپت در نرم افزارهای گرافیکی
در نرم افزارهای گرافیکی دو بعدی همچون افترافکت و نرم افزارهای گرافیک سه بعدی همچون 3ds max و مایا، اسکریپتها تکه کدهایی هستند که اعمال کنترلی روی المان های گرافیکی همچون ذرات، اشیاء و ... را بصورت برنامه نویسی شده و با نظم و حساب ریاضیاتی انجام میدهند. معمولا هرکدام ازین ابزارها زبان مختص به خود را دارد اما پایتون یکی از زبان‌هاییست که متداولا در این نرم افزارها استفاده میشود.
اسکریپت در یونیکد
یونیکد معروفترین و پرکاربردترین زبان کدگذاری نویسه‌هاست که تقریبا تمام خطوط بشری را شامل میشود. در ادبیات یونیکد، به مجموعه‌ی کاراکترها و علامت‌هایی که یک سیستم نوشتاری را در برمیگیرد یک اسکریپت مینامند مانند خط عربی.
اسکریپت در دیگر کاربردها
اسکریپت در مفهوم اولیه‌ی خود، نوشته های روی کاغذ یا پایپروس را در دوران باستان میگفتند. در صنعت سینما، استفاده از اسکریپت در مفهوم فیلم نامه بسیار پرکاربرد است و در بین طراحان فونت و تایپ فیس هم از اسکریپت برای اطلاق به فونت‌هایی که شبیه دست نوشته‌های بشری اند استفاده میشود.
فاروق کریمی زاده
